Pistlar

Stari

Sigurður Arnarson skrifar 09. júlí 2025 | kl. 09:45

TRÉ VIKUNNAR - 121

Pistill í röðinni Tré vikunnar birtist vikulega á vef Skógræktarfélags Eyfirðinga, alla miðvikudaga. Akureyri.net birtir brot úr hverjum pistli til að vekja athygli á skrifunum og hvetur fólk til að lesa meira á vefsíðu félagsins.
_ _ _

Einn af þeim fuglum sem í heiminum er upphaflega talinn til skógarfugla hefur víða um heim lagt undir sig borgir og bæi. Eftir endurteknar tilraunir til landnáms á Íslandi tókst honum að setjast að í borgarumhverfi á Stór-Hafnarfjarðarsvæðinu, nánar tiltekið í höfuðborginni. Landnámið tókst eftir stóra göngu haustið 1959. Síðan hefur hann breitt úr sér um nánast allt land. Fugl mánaðarins er stari, Sturnus vulgaris.

Starinn er fallegur fugl. Hér situr hann í lerkitré, sem er fallegt tré. Þarna starir fuglinn eitthvað út í bláinn. Mynd: Emma Hulda Steinarsdóttir.

Lýsing

Stari er auðþekkjanlegur, dökkur og bústinn fugl en töluverður litamunur er á sumar- og vetrarbúningi. Á haustin og á veturna er fuglinn svartur en alsettur ljósari dílum. Doppurnar eru ljósir fjaðurendar. Á bringu eru þær nær hvítir en á baki ljósbrúnar. Er líður að vori hverfa dílarnir og fuglinn fer í varpbúning. Þá fær hann á sig grænbláa slikju eða einskonar málmgljáa. Gljái þessi er sterkari á karlfuglum en kvenfuglum. Liturinn minnir þann er þetta ritar dálítið á olíubrák sem stundum sést á pollum nálægt gömlum bíldruslum.

Starapar í tilhugalífinu. Karlinn er til vinstri, kerlan til hægri. Mynd: Elma Benediktsdóttir.

Þegar fuglinn fer í varpbúning skiptir nefið einnig um lit. Á vetrum er það svart en það gulnar á varpfuglum. Þekkja má kynin á sumrin á því að nefrótin hjá karlfuglunum er blágrá en hjá kvenfuglinum er hún ljós. Annars er nefnið fremur langt og oddhvast. Ungfuglar eru grábrúnir að lit og á fyrsta vetri halda þeir brúna litnum nema hvað bringan verður eins og hjá fullorðnu fuglunum (Guðmundur Páll 2005, Jóhann Óli 2011). Þetta má sjá á nokkrum myndum í þessum pistli. Þær sýna að fuglinn er ekki bara svartur og rytjulegur, heldur skrautlegur og litríkur. Stari og hinn vel þekkti skógarþröstur eru svipaðir að stærð. Starinn er þó örlítið minni en mun frakkari þannig að skógarþrösturinn lætur undan síga ef þeir þurfa að takast á.

Ungur stari nælir sér í reyniber að hausti. Hann hefur enn hinn brúna lit ungana nema hvað bringan hefur tekið á sig lit vetrarbúnings fullorðins fugls. Mynd: Sigurður H. Ringsted.

Litasjón

Eins og margir aðrir spörfuglar hafa starar meiri og breiðari litasjón en við mannfólkið. Margir fuglar sjá ljós á útfjólubláa rófinu, en það getur mannfólkið ekki. Þetta er talin ein helsta ástæða þess að berjaætur í hópi fugla geyma sér stundum ber ákveðinna reynitrjáa. Þótt við höldum að enginn munur sé á lit berjanna sjá þrestir og starar muninn á þeim. Berin verða rauð þegar þroskinn er langt komin en enn betri verða þau þegar þau verða útfjólublá. Fuglarnir sjá muninn, en ekki við.

Annað sem rétt er að nefna í þessu sambandi er málmgljáinn á svarbláum fjöðrum stara yfir varptímann. Við sjáum fuglana sem svarta með grænbláum gljáa en starinn sér mjög skrautlega fugla þar sem útfjólubláir litir eru aðalskrautið. Þessi skrautlegi fjaðrahamur er okkur að mestu hulinn.