Pistlar

Strandrauðviður

Sigurður Arnarson skrifar 26. nóvember 2025 | kl. 20:00

TRÉ VIKUNNAR - 140

Pistill í röðinni Tré vikunnar birtist vikulega á vef Skógræktarfélags Eyfirðinga, alla miðvikudaga. Akureyri.net birtir brot úr hverjum pistli til að vekja athygli á skrifunum og hvetur fólk til að lesa meira á vefsíðu félagsins.
_ _ _

Spænsku sjómennirnir sigldu meðfram ströndum þessara framandi slóða og horfðu með undrun til lands. Þar blöstu við ótrúlega stór tré og þeir sáu frá hafi að börkurinn var kanilrauður. Þeir kölluðu tréð palo colorado sem getur útlagst sem rauðviður. Þeir skrifuðu niður lýsingar á þessum furðulegu risum. Enginn Spánverji hafði nokkurn tímann séð eitthvað þessu líkt.

Þessi sjóferð spænskra landkönnuða var meðfram ströndum Kaliforníu í október árið 1769 og ekki er vitað um eldri, skriflegar lýsingar á trjánum sem við þeim blöstu (Wells 2010).

Það er ekkert undarlegt að Spánverjarnir hafi nefnt þessa risa palo colorado. Myndin er fengin héðan.

Methafar í náttúrunni vekja alltaf athygli. Þessa vikuna fjöllum við einn slíkan. Strandrauðviður eða Sequoia sempervirens Endl., sem er tegundin sem Spánverjarnir sáu árið 1769, myndar í dag hæsta, þekkta tré í heimi. Það er sagt vera 115 metra hátt. Sagnir eru til um enn hærri strandrauðvið á 19. öld sem höggnir voru niður. Einnig eru til sagnir af degli, Pseudotsuga menziesii, og gífurviðum Eucalyptus spp. sem felld hafa verið og voru jafnvel enn hærri. Því miður er ekki auðvelt að sannreyna slíkar sögur. Núverandi heimsmethafi standandi, þekktra trjáa er strandrauðviður með sérnafnið Hyperion.

Tré vikunnar er strandrauðviður.

Mynd frá náttúruverndarsamtökunum Save the Redwood League sem sýnir stærð strandrauðviða borið saman við eplatré, 10 hæða blokk og risafuru sem einnig kallast fjallarauðviður.

Nánasta fjölskylda

Strandrauðviður, Sequoia sempervirens, er ein af þremur tegundum sem stundum er kallaður rauðviður og mynduðu áður sérstaka ætt ásamt örfáum öðrum ættkvíslum. Hún kallaðist Taxodiaceae. Nú hefur hún verið sameinuð Cupressaceae ættinni. Þessir þrír fjölskyldumeðlimir eru nokkuð áþekkir og hafa verið á jörðinni frá forsögulegum tíma. Einn af þeim vex villtur í Kína en hinir tveir í vesturhluta Norður-Ameríku. Heitið rauðviður vísar bæði í kjarnvið þessara trjáa og í litinn á berkinum. Hvoru tveggja er rauðbrúnt á litinn. Það á jafnt við um ættingjana í Klettafjöllunum og í Kína. Sama heiti er einnig notað á hinar útdauðu tegundir þótt við vitum ekkert um hvernig þær voru á litinn. Engin ástæða er þó til að ætla að þær hafi borið allt annan lit en núlifandi ættingjar.

Áður fyrr, þegar jörðin var hlýrri, voru tegundir rauðviða til muna útbreiddari en síðar varð og fundust meðal annars á Íslandi.

Horft upp í krónurnar á eldgömlum risum. Myndin er fengin héðan en hana tók Jon Parmentier.

Ekki er alltaf auðvelt að greina steingervinga til tegunda, enda tilviljunum háð hvaða hlutar trjáa varðveitast. Helst þurfa að finnast leifar stofna, greina, barrs og köngla á sama svæði til að hægt sé að fullyrða eitthvað af viti um fornar barrtrjátegundir. Samt eru vísbendingar um að til hafi verið að minnsta kosti 40 tegundir af allskonar rauðviðum á norðurhveli jarðar fyrir nokkrum milljónum ára (Spade 2024).