Pistlar

Hvað á barnið að heita? Um nafnasúpu stafafuru

Sigurður Arnarson skrifar 05. febrúar 2025 | kl. 09:00

TRÉ VIKUNNAR - XCIX

Pistill í röðinni Tré vikunnar birtist vikulega á vef Skógræktarfélags Eyfirðinga, alla miðvikudaga. Akureyri.net birtir brot úr hverjum pistli sama dag til að vekja athygli á skrifunum og hvetur fólk til að lesa meira á vefsíðu félagsins.
_ _ _

Fjölmargar trjátegundir er að finna í íslenskum skógum. Sumum þeirra er plantað til að framleiða við, binda kolefni eða til skjólmyndunar á meðan öðrum er plantað til skrauts og yndisauka. Oftast fer þetta saman. Höfum við í pistlum okkar fjallað um allskonar tré út frá fjölbreyttum sjónarhornum.

Nú skoðum við eitt af algengari trjám í íslenskri skógrækt. Gengur tegundin undir nafninu stafafura eða Pinus contorta. Tegundin hefur verið hér í ræktun frá 1940 þegar fyrstu furunum var plantað í Atlavíkurstekk á Hallormsstað af kvæmi sem kallast Smithers (Hákon Bjarnason, 1978). Í gegnum tíðina hafa ýmiss nöfn verið notuð á þessa furutegund. Slíkt getur valdið allskonar misskilningi og sem betur fer erum við fyrir löngu búin að sættast á ljómandi fínt nafn. Tréð heitir stafafura og engin ástæða til að breyta því.

Í þessum pistli segjum við frá öllum þeim nöfnum sem við höfum heyrt og séð sem reynt hefur verið að nota yfir þetta tré.

Á hverju ári gefst almenningi tækifæri til að ná sér í jólatré í skóginn á Laugalandi á Þelamörk. Stafafuran er vinsælust. Mynd: Sig.A.

Pinus contorta

Fræðiheiti stafafurunnar er Pinus contorta. Almennt má segja um latínuskotnu fræðiheitin að gott getur verið að kunna skil á þeim. Það er alveg sama hvaða tungumál við lesum, fræðiheitið er alltaf það sama. Eða þannig á það að vera. Því getur það hjálpað okkur að þekkja nöfnin eða að kunna að nota þau til að finna íslensk nöfn á tegundirnar og upplýsingar á erlendum síðum.

Fyrri hluti fræðiheitisins vísar til furuættkvíslarinnar; Pinus. Allar furur í heiminum heita Pinus eitthvað. Viðurnafnið, sem er seinni hluti heitisins, er contorta. Það merkir snúin(n). Ef við vildum þýða latínuheitið beint yfir á íslensku mætti furan heita snúningsfura. Það nafn hefur hvergi rekið á okkar fjörur.

Orðið contorta vísar í það að algengt er á meginlandsafbrigði stafafurunnar, Pinus contorta var. latifolia, að barrnálarnar séu nokkuð snúnar. Strandafbrigði stafafurunnar (Pinus contorta var. contorta) hefur ekki eins snúnar nálar en það hefur oft mjög snúnar greinar, svo snúningsnafnið getur líka vísað í það.

Fyrst við erum búin að skýra latínuheitið er rétt að taka frekari snúning á því.

Meira á vef Skógræktarfélagsins.

Sigurður Arnarson er í stjórn Skógræktarfélags Eyfirðinga.