Skortir áhrifaríkari úrræði til úrbóta

Heilbrigðisnefnd Norðurlands eystra hefur á undanförnum árum ítrekað fjallað um umgengni og uppsöfnun númerslausra bifreiða á athafnasvæði Auto ehf. að Setbergi í Svalbarðsstrandarhreppi og á lóð að Hamragerði 15 á Akureyri. Nefndin hefur ályktað, áminnt og skorað á eigendur að bæta úr, lagt á dagsektir, en lítið sem ekkert virðist hafa breyst til batnaðar. Nefndin undrast langt og svifaseint innheimtuferli sem torveldar umgengni, að því er fram kemur í fundargerð 9. apríl.

Í GÆR: ÁLAGNING DAGSEKTA VIRÐIST ENGU SKILA

Leifur Þorkelsson, heilbrigðisfulltrúi og framkvæmdastjóri Heilbrigðiseftirlits Norðurlands-eystra, var inntur eftir því hvort Heilbrigðiseftirlitið og heilbrigðisnefndina skorti einfaldlega úrræði til að ná tilætluðum árangri vegna þessara mála.

„Við erum bundin af stjórnsýslulögum, verðum að taka vægasta úrræðið fyrst, sem er áminning,“ segir Leifur í samtali við Akureyri.net. „Hún kemur ekki fyrr en eftir að við erum búin að gera kröfu um úrbætur og ekkert gerist. Þá getum við beitt áminningu. Svo getum við beitt dagsektum,“ segir Leifur, en bendir jafnframt á að upphæð dagsekta sé ekki verulega há og ferlið allt því svifaseint.

Getur endað með nauðungarsölu

Eftir að dagskektir hafa verið lagðar á og innheimtar eftir hefðbundnum leiðum í heimabanka tekur því nokkurn tíma þar til að um verulegar upphæðir er að ræða. Nokkrar vikur líða áður en kemur að fyrsta gjalddaga og svo í framhaldinu að eindaga og áframhaldandi innheimtuferli. Þannig tekur það marga mánuði áður en komið er í verulegar upphæðir – ef sá sem er beittur dagsektunum greiðir ekki – og hægt að beita harðari viðurlögum eins og fjárnámi og í framhaldi af því beiðni um nauðungarsölu.

Á endanum er það þó úrræðið sem Heilbrigðiseftirlitið og Akureyrarbær, sem fer með fjármál eftirlitsins samkvæmt rekstrarsamningi, geta beitt og munu væntanlega beita í umræddum málum ef ekkert breytist til batnaðar. Fari fram nauðungarsala er svo auðvitað óvissa um hvað tekur við, hver kaupir (ef einhver) og hvernig haldið verður á málunum eftir það.

Stjórnvaldssektir áhrifaríkari

Leifur segir í þessu sambandi að mun áhrifaríkara væri ef Heilbrigðiseftirlitið hefði heimild til að beita stjórnvaldssektum, í stað dagsekta. Með því úrræði væri hægt að sekta um mun hærri upphæðir og stjórnvaldssektir ættu því að geta borið betri og skjótari árangur.

„Við myndum vilja hafa sterkari vopn, eins og að hafa stjórnvaldssektir, þegar ekkert annað gengur. Það eru hærri upphæðir,“ segir Leifur og ítrekar að innheimta dagsektanna sé alltof svifasein, um sé að ræða marga gjalddaga og tíma taki að safna upp í upphæð sem skiptir máli varðandi innheimtuaðgerðir. „Dagsektirnar eru ekki eðlileg refsing, ekki hugsaðar sem refsing. Þær eru svokallað þvingunarúrræði og eru í raun til að knýja menn til að fara í úrbætur. Yfirleitt gengur að hóta þeim, þá sjá menn að sér.“

Heilbrigðisnefndin ákyktaði og skráði í fundargerð 9. apríl að nefndin undrist svifaseint innheimtuferli. Aðspurður um það hverra eyrum nefndin þurfi að ná til að fá einhverju breytt segir Leifur það einfaldlega vera ráðuneytið. Við lagabreytingar á sínum tíma hafi heilbrigðiseftirlitinu ekki verið veitt heimild til að beita stjórnvaldssektum, en svo megi ef til vill spyrja á móti hvort það væri eðlileg ráðstöfun að fara að breyta lögunum núna út af einu fyrirtæki.

Hjakkað í sama farinu í mörg ár?

Heilbrigðisnefnd Norðurlands eystra hefur í mörg ár fjallað um þessi mál, eins og sjá má í fundargerðum nefndarinnar, en miðað við stöðuna í dag virðist lítið hafa þokast þó stundum hafi unnist einhverjir áfangasigrar og ástandið batnað tímabundið. Reglulega koma fram sömu ábendingar og áskoranir til sömu aðilanna, með ákvörðunum um álagningu dagsekta verði ekki bætt úr.

Lausleg athugun á fundargerðum nefndarinnar á undanförnum árum sýnir að allt frá árinu 2017 hefur nefndin reglulega fjallað sérstaklega um aðgerðir gegn númerslausum bifreiðum. Heilbrigðiseftirlitið og Akureyrarbær áttu þá í viðræðum um aðgerðir gegn númerslausum bifreiðum og lausadóti í Akureyrarbæ og vandkvæði sem upp höfðu komið varðandi töku og geymslu á slíkum munum.

Nauðungarflutningur bifreiða af íbúðar- eða atvinnulóð getur verið vandasamur því þó ástand bifreiðanna sé í flestum tilvikum afar slæmt gæti skapast skaðabótaábyrgð ef bifreiðarnar skemmast í flutningi.

Ályktað um sömu mál í sjö til átta ár

Það er því ef til vill ekki mikill munur á ályktunum um þessi mál með tæplega átta ára millibili. Heilbrigðisnefndin stendur enn í stappi við að fá sömu aðilana til að bæta úr sínum málum, vísar í mikilvægi þess að hafa áhrifarík úrræði tiltæk í fundargerð 2017 og bendir á svifaseint innheimtuferli í ályktun í apríl 2025.

Ef til vill endurspeglast þetta sjö til átta ára ferli í síðustu fundargerð heilbrigðisnefndarinnar, þann 9. apíl, en þar er eftirfarandi að finna um áðurnefnda staði.

• Hamragerði 15 á Akureyri, umgengni á lóð
  Enn hefur ekki verið brugðist við margítrekuðum kröfum um tiltekt á lóðinni, þrátt fyrir að rúmt ár sé liðið frá því að ákveðið var að beita dagsektum í þeim tilgangi að knýja fram úrbætur. Óinnheimtar dagsektir eru í innheimtuferli hjá Lögheimtunni og hafa verið um alllangt skeið.
  
  Heilbrigðisnefnd undrast að ekki hafi verið brugðist við sjálfsögðum og eðlilegum kröfum um tiltekt á lóðinni og harmar langvarandi aðgerðar- og afskiptaleysi lóðarhafa. Nefndin ítrekar að dagsektum verður beitt þar til bætt verður úr umgengni á lóðinni.
  
  Þá undrast nefndin langt og svifaseint innheimtuferli sem torveldar eftirfylgni.

• Auto ehf.
  Ástandið á athafnasvæði fyrirtækisins að Setbergi á Svalbarðsströnd er óbreytt. Þar er mikið magn ökutækja og annarra lausamuna bæði innan og utan lóðarmarka og er lóðin því verulegt lýti í umhverfinu. Dagsektir hafa verið lagðar á frá því í lok október í samræmi við ákvörðun á 238. fundi Heilbrigðisnefndar. Þrátt fyrir að hafa fengið lóð til afnota hjá Akureyrarbæ eru númerslausir og afskráðir bílar á vegum fyrirtækisins áberandi bæði á einka- og almenningslóðum á Akureyri og berast kvartanir vegna þeirra nánast daglega til Heilbrigðiseftirlits og/eða Akureyrarbæjar.
  
  

  Heilbrigðisnefnd ítrekar enn á ný kröfu um að án frekari tafa verði tekið til á lóð fyrirtækisins á Svalbarðsströnd og að dagsektir verða lagðar á þar til úr verður bætt. Að mati nefndarinnar hefur samningur Akureyrarbæjar við fyrirtækið um tímabundin afnot af lóð í Krossanesi ekki skilað þeim árangri að fækka númerslausum bílum á vegum fyrirtækisins í bæjarlandinu eins og lagt var upp með. Bílar á lóðinni í Krossanesi eru margir hverjir í slæmu ástandi og að mati heilbrigðisnefndar er afar brýnt að ekki verði beðið lengur með hreinsun á svæðinu í Krossanesi. 

  Heilbrigðisnefnd vekur athygli á því að númerslausir og afskráðir bílar á vegum fyrirtækisins hafa verið viðvarandi vandamál á Akureyri í mörg ár. Á undanförnum 5 árum hafa tæplega 100 bílar á vegum fyrirtækisins verið fjarlægir í kjölfar álíminga og margfalt fleiri hafa verið fluttir reglulega á milli staða innanbæjar.

• Umgengni á lóð Akureyrarbæjar í Krossanesi
  Frá því um mitt ár 2024 hafa fjölmargir númerslausir bílar staðið á lóð Akureyrarbæjar í Krossanesi. Bílarnir eru margir hverjir í afar slæmu ásigkomulagi og af þeim stafar bæði mengunar-og slysahætta.
  
  Að mati Heilbrigðisnefndar þarf að fjarlægja bíla af lóðinni og hreinsa hana í kjölfarið til þess að koma í veg fyrir slysa- og mengunarhættu. Gerð er krafa um að því verði lokið fyrir 1. júní nk.