Grundvallarbreyting á starfsháttum í MA

Menntaskólanum á Akureyri var slitið í 145. sinn á þjóðhátíðardaginn, 17. júní, við hátíðlega athöfn í Íþróttahöllinni. Að þessu sinni voru brautskráðir 184 stúdentar.

Árni Stefán Friðriksson sem brautskráðist af raungreina- og tæknibraut fékk hæstu meðaleinkunn á stúdentsprófi, 9,52 og er því dúx skólans en Þórey Steingrímsdóttir var semidúx með meðaleinkunnina 9,35. Bæði fengu þau fjölda verðlauna og viðurkenninga og gaman að segja frá því að þau eru gömul bekkjarsystkini úr Dalvíkurskóla.

Karl Frímannsson skólameistari kom víða við í ræðu sinn við brautskráninguna. Hann greindi meðal annars frá því að í haust yrði grundvallarbreting á starfsháttum í skólanum. „Frá og með næsta hausti verður stundaskráin okkar tvískipt. Fyrripart dags verða hefðbundnar kennslustundir undir stjórn kennara en seinnihluta dags munu nemendur vinna sjálfstætt að sínum verkefnum en hafa aðgang að kennurum á þeim tíma,“ sagði skólameistari.

Þröngsýn nálgun

Karl gerði margumrædd PISA próf að umtalsefni. „Hér á landi hefur umræðan um stöðu okkar verið undir þröngu sjónarhorni því einblínt hefur verið á námslegan þátt prófanna. PISA mælir hins vegar átta aðra þætti sem við höfum að miklu leyti sleppt að fjalla um,“ sagði skólameistari.

„Ég ætla ekki að gera lítið úr því að læsi og lestrarfærni fari hrakandi en við því er verið að bregðast víða í kerfinu. Benda má á að verri staða í læsi og hugtakaskilningi er ekki til komin vegna starfshátta í skólum heldur fyrst og fremst vegna breytinga í samfélaginu, breyttum uppeldisháttum og uppvaxtarskilyrðum barna. Við því hefur skólakerfið reynt að bregðast en við gerum okkur grein fyrir því að verkefnið er risavaxið.“

Karl kveðst telja „viðskiptanálgun á niðurstöðum PISA“ þröngsýna nálgun: „nám er ekki framleiðslulína með fyrirsjáanleika á útkomunni í ljósi þess sem sett er á færibandið á hinum endanum. Nei, menntun snýst ekki um að fylla fötu heldur að tendra eld. Tendra eld og glæða áhuga nemenda á viðfangsefnum undir forystu kennara.“

Breytingar í samfélaginu

Skólameistari segir skólakerfið ekki hafa farið varhluta af þeim hröðu samfélagsbreytingum sem átt hafa sér stað á síðustu árum og áratugum. „Breytingar sem margar eru til góðs en aðrar ekki,“ sagði Karl. „Sem dæmi þá segja gögnin okkur að mikil notkun 10 og 15 ára barna á snjallsímum hefur beinlínis neikvæð áhrif á líðan þeirra og aukning á geðrænum erfiðleikum í þessum aldurshópi er staðreynd. Við verðum vör við það í skólunum. Gögnin segja okkur líka að ómarkviss notkun á stafrænni tækni í námi leiðir til rýrari menntunar á meðan vönduð og markviss notkun á sömu tækni bætir nám. Ein af stóru breytingunum nú er að sífellt fleiri börn eru í þeirri stöðu að stafrænn heimur er orðinn að þeirra raunheimi, jafnvel á öðru tungumáli en íslensku.“

„Örar breytingar á störfum fólks, þekkingaröflun og menntun er staðreynd og við sem mótum og ákveðum hvernig nám eigi að vera í skólum vitum minna en áður hvað bíður þeirra sem útskrifast úr framhaldsskólum. Klemman okkar felst í því að við þurfum og eigum að þróa skólastarf í takti við samfélagsþróunina en bæði skólakerfið sem og menntamálayfirvöld hreyfast ekki nógu hratt til að svo geti orðið. Ég kalla því eftir skýrari stefnumótun menntamálayfirvalda sem ráðherrar tala fyrir, stefnu sem breytist ekki við ráðherraskipti.“

Þekkingarkennsla ekki framtíðin

Skólameistari sagði síðan: „En hvaða hæfni ætli það sé sem við ættum að einblína á í skólastarfi? Ef litið er til stefnumörkunar OECD þá er þekkingarkennsla ekki framtíðin heldur miklu frekar þátttökunám, samþætting náms og námsmats, spyrja frekar hvers vegna heldur en hvað, viðhafa gagnrýna hugsun og tengja menntun sem fyrst við dagleg, raunveruleg úrlausnarefni. Með öðrum orðum þá er hæfnin sem einblína ætti á sú að geta tengt nýja þekkingu og skilning við raunveruleg verkefni. Þar ætti megin breytingin að vera.“

Um PISA prófin sagði Karl Frímannsson:

„OECD hefur haft veg og vanda af PISA prófunum sem ætlað er að meta skólakerfi en ekki einstaka skóla. Hér á landi hefur umræðan um stöðu okkar verið undir þröngu sjónarhorni því einblínt hefur verið á námslegan þátt prófanna. PISA mælir hins vegar átta aðra þætti sem við höfum að miklu leyti sleppt að fjalla um. Ég ætla ekki að gera lítið úr því að læsi og lestrarfærni fari hrakandi en við því er verið að bregðast víða í kerfinu. Benda má á að verri staða í læsi og hugtakaskilningi er ekki til komin vegna starfshátta í skólum heldur fyrst og fremst vegna breytinga í samfélaginu, breyttum uppeldisháttum og uppvaxtarskilyrðum barna. Við því hefur skólakerfið reynt að bregðast en við gerum okkur grein fyrir því að verkefnið er risavaxið.“

Ekki að fylla fötu heldur tendra eld

„Ég vil segja að viðskiptanálgun á niðurstöðum PISA er þröngsýn nálgun, nám er ekki framleiðslulína með fyrirsjáanleika á útkomunni í ljósi þess sem sett er á færibandið á hinum endanum. Nei, menntun snýst ekki um að fylla fötu heldur að tendra eld. Tendra eld og glæða áhuga nemenda á viðfangsefnum undir forystu kennara. Starfshættir kennara eru stærsti einstaki áhrifaþátturinn í námi nemenda þó fleiri þættir hafi þar áhrif. Kennarinn verður ef eitthvað er enn mikilvægari í námi nemenda en verið hefur og þá sérstaklega í því hlutverki að virkja frumkvæði og framtakssemi, kveikja hugmyndir og hvetja til góðra verka.“

Grundvallarbreyting í haust

„Í MA förum við ekki varhluta af því að þróa þarf starfshætti og kennarar hafa verið duglegir við það á síðustu 10 til 15 árum. En framundan er grundvallarbreyting því frá því sem verið hefur,“ sagði skólameistari. „Frá og með næsta hausti verður stundaskráin okkar tvískipt. Fyrripart dags verða hefðbundnar kennslustundir undir stjórn kennara en seinnihluta dags munu nemendur vinna sjálfstætt að sínum verkefnum en hafa aðgang að kennurum á þeim tíma.“

Karl segir fyrirkomulagið hafa verið reynt í nokkrum skólum og reynslan sé sú að sveigjanleikinn í náminu eykst, vinna nemenda verður einstaklingsmiðuð og ábyrgð þeirra eykst á eigin námi. „Við gerum okkur fulla grein fyrir því að slíkar breytingar gerast ekki í logni á sléttum sjó heldur vitum við að þær skapa óöryggi til að byrja með bæði hjá nemendum sem og starfsfólki. Við ætlum engu að síður að nýta okkur þá krafta sem ólga og jafnvel óreiða skapar og þróa okkar starfshætti óhikað í áttina að þörfum nemenda.“

Nánar hér á vef skólans