Merkileg teikning fannst í Davíðshúsi

SÖFNIN OKKAR – 77

Frá Minjasafninu á Akureyri_ _ _

Akureyri.net heldur áfram að opna dyr safnanna í bænum lesendum til fróðleiks og skemmtunar. Það er gert vikulega, á fimmtudögum.

Davíð Stefánsson frá Fagraskógi var mikill bókasafnari og átti stórt einkabókasafn. En eins og gengur og gerist áskotnaðist Davíð oft ýmislegt annað í söfnun sinni sem tengist íslenskri menningu og sögu enda mikill áhugamaður um slíkt. Nýverið fannst í Davíðshúsi merkileg rauðkrítarteikning eftir Sæmund Magnússon Hólm listamann og prest.

Sæmundur Magnússon fæddist á bænum Hólmaseli í Meðallandi í Vestur-Skaftafellssýslu árið 1749. Hann átti síðar eftir að kenna sig við fæðingarstað sinn og tók upp nafnið Hólm. Sæmundur gekk í Skálholtsskóla og varð stúdent þaðan árið 1771. Þremur árum síðar sigldi hann til Kaupmannahafnar og innritaðist í háskólann þar. Tók próf í heimspeki árið 1776 og guðfræði sjö árum síðar. Sæmundur stundaði jafnframt nám við listaháskólann í Kaupmannahöfn og mun vera fyrsti Íslendingurinn sem lagði stund á háskólanám í myndlist. Hann þótti efnilegur og góður teiknari og fékk á Hafnarárum sínum nokkur verðlaun, yfirleitt fyrir teikningar sínar. Eftir fimmtán ár í Kaupmannahöfn kom Sæmundur aftur heim til Íslands og vígðist fljótlega sem prestur að Helgafelli í Helgafellssveit. Hann lét af prestskap árið 1819 og lést tveimur árum síðar. Hann þótti sérlundaður og átti oft í útistöðum við nágranna sína og aðra embættismenn á Snæfellsnesi.

Bæði á Hafnarárum sínum og eftir að heim var komið gerði Sæmundur þó nokkrar mannamyndir, yfirleitt gerðar með rauðkrít en einstaka sinnum svartkrít. Sporöskjulaga rammi er utan um svo gott sem allar mannamyndirnar hans líkt og þá var í tísku. Mynd Sæmundar í Davíðshúsi er þar engin undantekning og þykir dæmigerð fyrir verk hans. Hún er teiknuð á pappír sem er um 240x205 millimetrar, en hann er farinn að láta töluvert á sjá. Undir myndinni stendur skrifað með hástöfum: „Sigurdus Thorgrimsen. Anno ætatis XXXIV.“ Vísar það til þess af hverjum teikningin er, það er að segja Sigurði Thorgrímsen sem lengst af var land- og bæjarfógeti í Reykjavík. Þar fyrir neðan merkir Sæmundar myndina ásamt ártali: „Del. S.M.HOLM 1815.“ Sigurður Thorgrímsen var fæddur árið 1782 og skeikar því aldrinum í myndatexta um eitt ár, en það er þó vel innan skekkjumarka á þess tíma mælikvarða.

Svo virðist vera sem fáir eða enginn hafi vitað af þessari teikningu Sæmundar í Davíðshúsi. Húsið er nánast eins útlítandi að innan líkt og Davíð skildi við það þegar hann lést árið 1964 og þykir ljóst að hann hefur á einhverjum tímapunkti komist yfir teikninguna. Teikningin lá innan um aðrar myndir sem líklega eru eftir Sigurð Guðmundsson málara, nánar um það síðar. Vitað var að Sæmundur hefði gert mynd af Sigurði landfógeta, en sú mynd hefur verið talin glötuð. Sú vitneskja er til í gegnum Sigurð málara, en hann mun hafa gert tvær eftirgerðir af myndinni sem varðveittar eru í Þjóðminjasafni. Önnur þeirra er frá 1860 og hin mjög sennilega líka en hún er ómerkt. Séu myndir Sigurðar málara bornar saman við mynd Sæmundar kemur í ljós að þær eru afar líkar. Helsti munurinn er sá að annars vegar hefur Sigurður ekki sporöskjulaga ramma utan um Sigurð landfógeta og hins vegar að hann notast ekki við rauðkrít heldur blýant. Annað í myndunum eins og andlitsdrættir, skuggar í andliti og klæðnaður er svo gott sem eins. Er því hér að öllum líkindum komin í leitirnar teikning séra Sæmundar Hólms af Sigurði Thorgrímsen sem hingað til hefur verið talin glötuð. Hvernig teikningin komst í eigu Davíðs Stefánssonar er þó enn ráðgáta.